1- توحید – در خصوص وحدانیت خدا نازل شد.

2- اخلاص – به معنی خالص ساختن و خالص کردن است، زیرا خدای خویش را از تمامی آرایه های شرک پیرایش کرده و خالص خدا را معتقد میشویم.

3- اساس – چون توحید از پایه ها و اساس دین است.

4- تجرید – به معنی تنها و مجرد ساختن، چونکه در سوره خداوند را از تمامی آثار مادیت تجرید میکند.

5- تفرید – از ریشه " فرد" بمعنی فرد و واحد دانستن خداست.

6- معرفت – چرا که در شناخت و معرفت صفات خداوند نازل شد.

7- مقشقشه – بمعنی مبرا داشتن و دوری کردن، عقیده آدمی را از هرگونه شرک دور میکند.

8- صمد – این کلمه در دومین آیه سوره آمده و خداوند را بی نیاز از مظاهر شرک و دوئیت و مادیت و... میشناساند.

9- برائت – زیرا عقائد آدمیان را از تمامی اوهام و خرافات و انحرافات مبرا و پاک میسازد.

10- نجات – گفته اند که عقیده به متن سوره ( اخلاص و توحید ) انسان را از آتش حهنم نجات می بخشد.

سوره توحید دارای 4 آیه 15 کلمه و 47 حرف میباشد. ( بعضی ها این سوره را 5 آیه ای میدانند، چونکه " لم یلد " را یک آیه و " لم یولد " را آیه دیگر و مستقلی محسوب میکنند )

کل تعداد نقطه ها......... 14 = 4 + 10

یک سوره با 4 آیه....... 14

تعداد نقطه های متن سوره........ 10 = ( 5 + 1 ) + 4

7 + { ( 4 + ( 5 + 1 ) + 4 ) }

تعداد کل نقطه ها = 14

میانگین تعداد حروف هر آیه.......... 75/11 = 4 تقسیم بر 47

میانگین تعداد کلمه در هر آیه......... 75/ 3 = 4 تقسیم بر 15

میانگین تعداد حروف درهرکلمه...... 33331/3 = 15 تقسیم 47

این نشان میدهد که سوره با کلمات قصار و کوتاه نازل شده است و همچنین جملات یا آیات مختصر؛ لذا بایستی از سوره های قصار قرآن باشد.

از سوره های مکی بوده که بطور یکجا ( نه پراکنده و بتدریج ) نازل شده است.

به لحاظ ترتیب جمع آوری ( و شماره در قرآن ) یکصدودوازدهمین سوره و از جهت ترتیب نزول بیست و دومین سوره که قبل از نجم و بعد از ناس نازل شده است.

یک نکته جالب توجه اینکه خداوند تبارک و تعالی بعد از آنکه قرآن را برای تمامی " ناس " مردم – فارغ از هر سنخ و جنس و طبقه و نژادی که هستند – نازل کرده است و هشدار میدهد که به من ( یعنی خدای ناس ) پناه ببرید ( از جهت نزول آیات ) سوره توحید را نازل میکند که میخواهد بفرماید؛ من که خدای شما " ناس " هستم؛ کسی هستم که احد و واحد و صمد و نزائیده و نزاده و بی همتایم؛ باین کس پناه ببرید. یعنی بعد از هشدار و آگاهانیدن؛ معرفی میکند که به چه موجودی و با چه صفاتی باید پناهنده شوید. چرا که وقتی بشر؛ راه گم کند برای تامین خویش به بت؛ دخان و هر چیز دیگری پناهنده شده و میشود.

از یک جهت وقتی که به کل پیام الهی توجه کنیم و یا در واقع به متن اصلی پیام تمامی انبیاء تامل داشته باشیم، بروشنی در می یابیم که اس و اساس و عصاره کلام آنها؛ دعوت بتوحید و یکتاپرستی است. و زدودن آثار شرک و دوئیت و چندیت از عقائد بشری. با این توجه بروشنی اهمیت و ارزش سوره توحید یا اخلاص معین و مشخص میشود که در واقع شاید کل قرآن در این 4 آیه خلاصه شده باشد و بی جهت نیست که آنهمه فضیلت در آن بیان نموده اند. شاید اگر نبود کلام الهی جز همین سوره و همین 4 آیه مختصر؛ برای اهل بینش و بصیرت کافی بود که کل پیام پیام الهی را دریابد و رهنمون شود.

شنیده ام که در روایتی آمده؛ خواندن سه(3) مرتبه این سوره ارزش قرائت کل قرآن را خواهد داشت. یعنی علت 3 بار خواندن را یا همان ارزش گذاری یک سوم هربار قرائت به نسبت کل را؛ بدینجهت دلیل آورده اند که چون قرآن مشتمل بر سه بخش: 1 – توحید و خداشناسی (عقائد) 2 – احکام و قوانین 3 – تاریخ و سرگذشتها میباشد. لذا مساله توحید ثلث مطالب قرآن است و ارزش یک سوم قرائت؛ که سوره توحید بخش اول یا همان ثلث قرآن را در بر دارد. بنابراین خواندن سه بار آن مساوی با خواندن کل قرآن است.

فقها نیز با استناد روایاتی که در فضیلت سوره توحید ذکر شده است غالبا در فتوای خود امتیازاتی را برای آن در مقایسه با دیگر سوره ها قائل شده اند:

اولا – اینکه چنانچه نمازگزاری بعد از سوره حمد شروع به قرائت توحید نماید نمیتواند قبل از اتمام سوره آنرا رها نماید و مشغول خواندن سوره دیگری شده ولی چنین حکمی در مورد دیگر سوره های قرآن وجود ندارد، مگر سوره کافرون.

ثانیا – چنانچه یک سوره در هر دو رکعت نمازی خوانده شود کراهت دارد ولی سوره توحید از این کراهت مستثنی است یعنی میتوان در تمام رکعات نماز پی در پی آنرا قرائت کرد.

ثالثا – مستحب شده است که در هر نماز یومیه بعد از حمد لااقل یک سوره توحید خوانده شود تا هیچ نمازی از سوره توحید خالی نباشد.

در شان نزول این سوره گفته اند که عده ای از مشرکان و بت پرستان با مراجعه به پیامبر (ص) ضمن توصیف الهه های خود که از سنگهای گرانقیمت مثل طلا و نقره بود؛ در خواست کردند که خدائی را که او تبلیغ کرده و به آن فرا میخواند را توصیف کند. یا محمد(ص) " صف لنا ربک " وصف کن برای ما پروردگارت را؛ لذا سوره توحید نازل شد که در 4 آیه مختصر تمامی اوصاف اله حقیقی را توصیف نموده است.

منبع : زائرین